EBE VİLDAN KARKIŞ: Tuvalet Eğitimi 1-3 Yaş

TUVALET EĞİTİMİ

Tuvalet eğitimi, çocukların psikolojik gelişimleri açısından önemli bir süreçtir. Eğitime başlama yaşı ve alışkanlığı kazanmak için geçen süre üzerinde birçok faktör etkin rol almaktadır. Tuvalet terbiyesinin kazanılmasında annenin eğitim düzeyi, ailenin sosyokültürel yapısı, gelir düzeyi, başlangıç yaşı, kullanılan yöntemler, yaşadığı ortam, tuvaletin tipi, eğitimi verenin bilgi sahibi olup olmadığı, çocuğun psikolojik durumu, cinsiyeti gibi birçok faktörün rol oynayabileceği ülkemizde ve yurtdışında yapılan çeşitli çalışmalarla gösterilmiştir.

Tuvalet eğitiminin başlayacağı dönem 1-3 yaş aralığına denk gelmektedir. Bu dönem (1-3 yaş) çocuğun kendini fark ettiği dönemdir.

Normal Gelişen Çocuklarda Tuvalet Eğitimine Hazır Olma İşaretleri

Çocuk Odaklı Tuvalet Eğitimi Metodu

Bu metod Amerikan Pediyatri Akademisi ve Kanada Pediyatri Topluluğu’nun önerdiği tuvalet eğitimi yöntemidir. Eğitime başlamak için çocuğun hazır ve ilgili olması beklenir. Tuvalet eğitimine başlamak için çocuğun hayatında herhangi bir değişiklik olmadığı dönemin seçilmesi en uygunudur. Konuşmaya ve tuvalet eğitimi ile ilgili kelimelere hakim olması beklenmelidir. Çocuk, yürüyerek oturağa ulaşabilecek kadar motor gelişimini tamamlamış olmalıdır. Sabah bezlerin kuru olması da bir işarettir.

Anne-babayı ya da yaşıtları taklit ve gözlem çocuklar için yeti kazanmada önemli bir yoldur. Baskıcı olmadan aktivite şeklinde tuvalet eğitimi almış çocukları gözlemlemesini sağlamak çocuğun mahremiyet ihtiyacı da gözetilerek uygulandığında başarıya ulaşmayı kolaylaştıracaktır.

Oturak ve iç çamaşırı kullanımı çocuğa bir ayrıcalık gibi sunulmalıdır. Bir oyuncak yardımı ile oturak kullanarak tuvalet alışkanlığı ile ilgili oyun oynatmak da yardımcı olabilir. Çocuk oturağa oturma konusunda rahatlayana kadar giyinik olarak oturağa oturtulabilir. Sonrasında kullanımda kolaylık sağlayacak kıyafetler tercih edilmelidir.

Çocuğumuza Tuvalet Eğitimi Verirken Anne - Baba Tutumu Nasıl Olmalıdır?

Çocuğumuzun tuvalet alışkanlığı kazanımında çocuğun bedensel ve ruhsal olarak tuvalet alışkanlığına hazır olmasının yanı sıra çocuğunuza karşı olan yaklaşım ve tutumlarınız tuvalet eğitimini etkilemektedir.

Çocuğunuza tuvalet alışkanlığı kazandırırken;

Bütün ilgi ve alakamız tuvalet olmamalıdır!

Tuvalet eğitiminde ebeveyn olarak tüm ilgi ve alakamızı tuvalet alışkanlığına aktarırız. Bu durum çocuğunuzda psikolojik bir baskı yaratabilir. Bu durumda tuvalet eğitimini veren kişinin baskıcı, ısrarcı, müdahaleci olması çocuğun psikolojik olarak süreci reddetmesi ve ileride kaka tutma- alt ıslatma/ alt kaçırma gibi bir sonuca neden olabilir. Sürekli olarak çocuğa tuvaleti ile ilgili sorular sormamalıyız.

Zihninizde tuvalet eğitimini büyütmeyin!

Farkında olmadan zihninizde kurguladığımız olayları yaşarız. Kolay diye baktığımız işler kolaylıkla hallolurken zor olarak gördüğümüz her iş gözümüzde büyüyerek hayatımızı olumsuz etkiler. Çocuğunuzun gelişimi ile ilgili düşünceleriniz, umutlarınız ve kaygılarınızda hem sizi hem de çocuğunuzu etkiler. Tuvalet eğitimini gözünüzde büyüttüğünüz ve sürecin zorlu geçeceği inancınız çocuğunuzun bu özerklik sınavında onu olumsuz etkiler. Zihnen çocuğunuz ve sizin tuvalet alışkanlığı kazanırken sürecin kolaylıkla gerçekleşeceğini düşünmelisiniz.

Tuvalet alışkanlığı bireyselleşme çabasıdır!

Çocuğunuzun ilk bireyselliği yürüme becerisi ile gerçekleşir. bu süreci tuvalet alışkanlığı ve konuşma izler. Bu süreci desteklemek ise başta anne olmak üzere ebeveynin görevidir. Çocuğun bireyselleşme ve özerkleşmesi kendi gelişimi ve kişisel başarısının yanı sıra onun dünyasını oluşturan anne ve babanın bu süreçte çocuğun gelişimine alan tanımaları ile gerçekleşir. Çocuğunuzun bağımsız bir birey olarak düşünmeli ve kazanması beklenen becerilerin doğal bir süreç olduğunu ve bizler için küçük ama çocuğumuzun gelişimi için büyük bir adım olarak kabul etmeliyiz.

Çocuğunuzu bir bebek gibi görmeyin!

Çocuğunuz yürüme ile birlikte bebeklikten çocukluğa adım atan bir bireydir. Tuvalet eğitiminde ona bir bebek gibi yaklaşmamalıyız. Onun tuvalet eğitimine hazır olduğunu ve istediği zaman anne ve baba gibi tuvaletini klozete yapabileceğini yeri geldiğinde belirtin.

Çocuğunuzun sizi izlemesine izin vermeyin!

Bu dönemde çocuklar tuvalete ve tuvaletteki kişilere karşı merak içindedirler. Sıklıkla tuvalete girenin ardından içeri girme, onu izleme gibi durumlarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Bu durumun mahremiyet gelişimi ve çocuğunuzun ruhsal gelişimini olumsuz etkilememesi için sizi izlemesine izin vermeyin.

Tuvalet alışkanlığına hazırlarken kitaplardan ve oyuncaklardan yararlanın!

Tuvalet alışkanlığında sizi gözlemlememesi süreci öğrenmesinde engel olmaması için kitap ve oyuncaklardan yararlanabilirsiniz. Örneğin hikaye karakterinin yaşadıklarından örneklendirmeniz yalnız olmadığını hissettirecektir. Aynı zamanda oyuncak ayı ya da benzeri oyuncak karakterlere bez bağlayarak ona tuvalet alışkanlığı da kazandırabilirsiniz. Onun bezden çıkma hikayesi ile çocuğunuz özdeşim kurarak ve eğlenerek tuvalet eğitimine adapte olabilir.

Tuvalet eğitimine başlarken belirli bir düzen izleyin!

Bu eğitimin bir alışkanlığa dönüşmesi ve sağlıklı beceri kazanımı için anne ve babanın tutarlı davranması önemlidir. Çocuğunuzun altının kuruluk süresine bakarak en az 15 dakika olmak ile beraber ilk zamanlarda en geç 30 dakikada bir “Tuvalet zamanı” diyerek tuvalete götürün. İlk hafta bu süreçte soru sormadan kendisinin süreçle ilgili farkındalığı kazanmasını sağlamamız için soru sormayı tercih etmeyin. Sonraki haftalarda bu süreleri yavaş yavaş uzatarak soru sorma evresi başlar. Örneğin 30 dk. süre ile artık kuru kalan bir çocuğu 45 dk. süreyle tuvalete götürebiliriz. Tuvalete götürmeden önce ona “Tuvaletin var mı?” diye sorumuzu bir kere olmak şartıyla sorabiliriz. Aksi halde sürekli sormanız çocuğunuzu sürece karşı direnç göstermesine neden olabilir.

Tuvalet eğitimine kesin olarak başladığınızda bezi hayatınızdan çıkarın!

Çocuğunuzun hala altını bezliyor olmanız onun geri dönüş yaşamasına neden olur. Bu ikilemde çocuğunuzun özerkleşmesi mümkün değildir. Bu nedenle eğitime başlanıldığında artık beze çocuğunuz ile birlikte veda ederek hayatınızdan çıkarın.

İlk tuvalet deneyimleri çok önemlidir!

İlk tuvalet deneyimin çocuğunuz size sorular sorabilir. Klozetin deliği onlara çok korkutucu gelebilir. Burada çocuğunuzu anlayan ve sakinleştiren olmalısınız. Küçümseyen ya da zorlayan taraf olmanız çocuğunuzun kaygılarını tetikleyebilir.

Anne kakam nereye gidiyor!!

Bu dönemde çocuğunuzun gelişimsel yönü anal bölgededir. Bu nedenle çocuğunuzun vücudundan çıkan dışkı da onun bir parçasıdır ve ondan ayrılmak istemeyebilir. Burada çocuğunuzun kaygısını anlayan bir tutum sergilemelisiniz. Bazen dışkının gittiği yer hakkında sorular soruluyor. Bu sorulara yanıt verirken kaybolma, birleşme, yok olma gibi terimlerden uzak durmalısınız. “Sen tuvaletini yaptığında onlar oradan uzun bir yolculuğa çıkıyorlar.” Gibi kısa ve net bir açıklama yeterli olacaktır. Bazen aitlik duygusunu desteklemek için “ Yolculuğa çıkan her parçan ise her zaman sana ait olduklarını bilecekler” gibi bir cümle ile destekleyebilirsiniz.

Tuvalet eğitiminde başarısızlık yoktur!

Çocuğunuzun bu yolculuğunda sıklıkla kazalar meydana gelebilir fakat kazalar yaşandığında cezalardan kaçınmalısınız. Ceza belki sizi hedefinize ulaştırsa da görünen alışkanlığın altında çocuğunuzun farklı savunmalarına neden olabilir.

Kazalarda çocuğunuza sorumluluk verin!

Tuvalet eğitiminde yaşanılan kazalarda çocuğunuzun üstünü kendi değiştirmesini isteyin. Bu süreçte ona yardımcı olun fakat asıl sorumluluğu çocuğunuza vererek durumla baş etme gücünü arttırın.